“Nog steeds rek in aardappelindustrie, maar onzekerheid begint te knagen”

De aardappelverwerkende industrie in België zal de komende jaren nog groeien. Dat voorspelt Ben Muyshondt, de nieuwe voorzitter van de Belgapom. Op termijn ziet hij nog mogelijkheden met veredeling, maar ligt een uitbreiding naar Frankrijk voor de hand. Muyshondt stelt dat een gebrek aan rechtszekerheid knaagt aan de industrie en de investeringsbereidheid. Hij noemt MAP7 als voorbeeld. In reactie op het uitblijven van een nieuw mestactieplan nemen producenten en verwerkers van aardappelen en groenten nu zelf het initiatief om met duurzamere bemestingstechnieken de bodem- en waterkwaliteit te verbeteren.

Het kostte enkele maanden om een afspraak in de plannen met Ben Muyshondt, de zaakvoerder van aardappelverwerker Pomuni in Ranst. Hij is sinds oktober de nieuwe voorzitter van Belgapom, de Belgische federatie van de aardappelhandel en -verwerking, waar hij  Marc van Herreweghe opvolgde. “Volgens goede traditie wisselt iemand uit de handel en iemand uit de verwerkende industrie elkaar af binnen Belgapom”, vertelt Muyshondt wiens vader in het verleden ook voorzitter van de belangenvertegenwoordiging is geweest. “Toen zag de sector er heel anders uit”, vervolgt Muyshondt.

Hij doelt onder andere op de megagroei van de Belgische aardappelverwerkende sector waarbij vooral de frietproductie uit haar voegen barst. De laatste cijfers dateren van het seizoen 2022-2023. Toen lag het verwerkte volume aardappelen in België op 6,2 miljoen ton, 18 procent meer dan het vorige recordjaar. Ondanks de matige groeiomstandigheden, waarbij er door de vele regen laat gepoot en moeilijk gerooid werd, zal dit volume dit jaar vermoedelijk nog een beetje hoger liggen.

Wat zijn de uitdagingen voor de sector? 

"Er zijn een aantal enorme uitdagingen waarmee de sector kampt, uitdagingen die hun weerga niet kennen. Enerzijds heb je de klimatologische omstandigheden die de teelt verder bemoeilijken en de kans op misoogsten vergroten. Vroeger was er eens om de tien jaar kans op een slecht, abnormaal jaar. Sinds ik begonnen ben in 2012 hebben we continu te maken met abnormale jaren."

"Daarnaast is er de factor van de politieke onzekerheid. Voor verdere groei van de verwerkende industrie zijn enorme investeringen nodig, maar door de rechtsonzekerheid, die ook door de boeren gevoeld wordt, neemt het investeringsklimaat af. We moeten oppassen dat we onze leidende positie niet verliezen. De aardappelsector in België is goed voor een omzet van 3,5 miljard euro en bijna 6.000 werkplaatsen. En dan heb ik het nog niet over de aanverwante industrie. Belgische producenten van aardappelmachines behoren tot de top in de wereld. Momenteel worden fabrieken in China en Amerika uitgerust met machines van Belgische makelij."

"Ten slotte komt de geopolitieke onzekerheid met veel risico's. Als bijvoorbeeld Trump dit jaar aan de macht komt en hij besluit om Europese import van aardappelproducten tegen te houden, dan hebben we hier een enorm probleem."

De laatste jaren zagen we een sterke consolidatie in de industrie. Verwacht u dat dat doorzet?

"Zeker. De grote investeringen die nodig zijn in deze sector en het risico die ermee gepaard gaat, vereisen een enorme kapitaalskracht. Dat kunnen de kleine spelers niet alleen blijven ophoesten. Dit geldt niet enkel voor de industrie, ook voor de handel zal er volgens mij verder geconsolideerd worden."

Wat is de impact van de regen in het najaar?

"Door de regen en de moeilijke rooiomstandigheden is 5 tot 7 procent van de aardappelen in België niet gerooid. Dit heeft onder andere tot gevolg dat de aardappelprijs hoger ligt maar vooral dat het pootgoed schaars is. Daarom is er voor komend seizoen ook geen mogelijkheid om het aardappelareaal noemenswaardig uit te breiden. Doordat veel najaarsgranen door de natheid van percelen niet zijn ingezaaid, was er in theorie wel vrij land beschikbaar. Ook de contractprijs richting 2024-2025 ligt hierdoor 5 à 10 procent hoger dan afgelopen seizoen."

Recent hebben een aantal Belgische bedrijven investeringen aangekondigd in Noord-Frankrijk. Staat onze marktpositie op wankelen?  

"Clarebout zit al in Noord-Frankrijk en Agristo en Ecofrost hebben er investeringen aangekondigd. Momenteel zie ik deze investeringen eerder nog als aanvulling op de Belgische activiteiten. In België zijn de groeimogelijkheden beperkt, in Frankrijk liggen op dat gebied nog wel mogelijkheden. Het land is traditioneel een belangrijke speler in de vers- en exportmarkt. Ik verwacht dat deze telers meer en meer naar industrieaardappelen overschakelen."

Hoe ziet u de sector in ons land verder evolueren?

"De komende drie tot vier jaar zie ik de diepvriesmarkt nog blijven groeien. Het veranderende mondiale consumptiepatroon blijft de vraag naar diepvriesproducten stuwen. De klimaatverandering speelt mondiaal, dus als er ergens misoogsten zijn, zullen wij dat gat kunnen vullen."  

En de beschikbaarheid van grondstoffen? Is er ruimte voor meer aardappelen?

"Voor de komende jaren zie ik nog wel lichte groeimogelijkheden. Er is nog een stijging in areaal mogelijk ten koste van andere teelten, zolang er een rendabel verdienmodel achter schuilt. Op termijn is de grote rek er natuurlijk uit. Door strengere (mest)wetgeving ligt een krimp van het Belgische landbouwareaal op termijn op de loer. Anderzijds zie ik wel nog mogelijkheden in veredeling. Wat dat betreft zijn de ontwikkelingen op het gebied van CRISPR-Cas9 positief. Europa lijkt de deur open te zetten voor deze technologie. Met veredeling kunnen we robuuste rassen ontwikkelen, die minder bemesting vergen, minder uitval kennen en een grotere opbrengst per hectare hebben."

We moeten oppassen dat we onze leidende positie niet verliezen door de politieke onzekerheid

Ben Muyshondt - Voorzitter Belgapom

Uw organisatie sprak in 2022, na het horen van de MAP7-plannen van Demir, over “de begrafenis van de Belgische friet.”

"Er lagen toen plannen op tafel om 1 september als deadline voor het oogsten van aardappelen in te voeren. Daarmee zouden alleen nog maar vroege aardappelen geteeld kunnen worden in ons land en zou 40 procent van de huidige productie, vooral industriële aardappelen, wegvallen. Dit is één van de voorbeelden van de rechtsonzekerheid die zowel wij, als producenten, als de boeren voelen."

Zijn jullie daarom met een eigen mestactieplan gekomen?

"Er lag een breed gedragen akkoord over MAP7, maar dat is eind vorig jaar afgeketst. Omdat we nu richting verkiezingen gaan, verwachten we geen beslissingen meer. Dat betekent dat de onderhandelingen over MAP7 op z'n vroegst eind van dit jaar, begin volgend jaar, opnieuw kunnen opgestart worden. Wij hebben als handel en industrie heel heldere ideeën over bemesting en vooral hoe we de waterkwaliteit significant kunnen verbeteren. Maar we kunnen dat niet alleen. Daarom zetten wij erg in op het Charter voor duurzame landbouwtechnieken. Dit Charter werd overeengekomen in het akkoord rond MAP7. Wij nemen hiermee de vlucht vooruit. Voorlopig enkel in overleg met de landbouworganisaties maar, liefst zo vlug mogelijk, ook met de milieuverenigingen. Maar die houden vooralsnog de boot af, wat ik onbegrijpelijk vind." 

Hoe ziet jullie Charter eruit?

"We willen onder andere naar doelgerichte bemesting gaan. In het verleden werden er standaard eenmalig een bepaalde (hoge) dosis gegeven, terwijl de bodem dat mogelijk niet nodig heeft. Daarom moet er op voorhand een staal genomen worden om vervolgens gedurende de teelt naar behoefte van de plant kunstmest bij te geven. Er zijn heel wat maatregelen die we in het kader van het Charter kunnen overeenkomen. We leggen alles op tafel. Ideaal komt er een volledig systeem van autocontrole ter aanvulling en waar mogelijk ter vervanging van het restrictieve overheidsbeleid op dit moment. Dat werkt uitstekend voor voedselveiligheid, waarom niet voor bemesting?"

Zien jullie de waterkwaliteit als jullie verantwoordelijkheid?

"Absoluut. Vroeger was de keten voornamelijk gericht op groei en werd de duurzaamheid door sommige individuen wel eens uit het oog verloren. Wij moeten er samen met de producenten aan werken om dit te verbeteren. Dat geldt overigens niet alleen voor de bemestingspraktijken. Ook op het gebied van aardappelrassen zijn er duurzaamheidsstappen te maken."

Hoe bedoelt u dat?

"Op termijn zullen we naar andere aardappelrassen moeten gaan. Nicola, Charlotte, Bintje zijn ingeburgerd, maar zij zijn niet de meest duurzame aardappelrassen. Om 30 ton volwaardige tafelaardappelen te verkrijgen, moet er 100 ton geproduceerd worden. Ook op het gebied van opbrengst per hectare en bemestings- en waterbehoefte zijn er efficiëntere rassen. Het is onze taak als sector om de retail en de consument mee te nemen in dat verhaal en de geesten klaar te stomen voor die duurzamere aardappel. Er ligt een grote verantwoordelijkheid voor de hele aardappelketen om te verduurzamen en wij zullen onze verantwoordelijk hierin alvast nemen."

Bron: VILT - VILT vzw (Jerom Rozendaal)